Ekonomist Mahfi Eğilmez, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, doların son iki günde tüm para birimleri karşısında değer kaybetmesine rağmen TL karşısında değer kazandığını belirtti.
Eğilmez ise döviz kurundaki yükselişin bizden kaynaklanan ekonomik olmayan nedenleri anlaşılmadıkça enflasyonun çözülemeyeceğini söyledi.
Mahfi Eğilmez, “Hiperenflasyon”u internet sitesinde yayınladı makalesindeEnflasyona karşı mücadelenin artık faiz oranlarını artırarak veya büyümeyi feda ederek elde edilebilecek bir sonuç olmadığını vurgulayarak şunları söyledi:
“Yıllık enflasyonun çok yüksek oranlara ulaşması durumuna hiperenflasyon denir. Enflasyon oranına göre farklı kategorilere ayrılır:
Enflasyonun yüzde 1-3 civarında seyretmesine sürünen enflasyon ya da ölçülen enflasyon denir. Ekonominin canlı tutulması açısından enflasyonun bu oranda olması sıfır enflasyona tercih edilir. Gelişmekte olan ülkelerde muhafazakar sayılan enflasyon oranı yüzde 5’e kadar çıkabiliyor. Gelişmiş ülkeler için yüksek enflasyon yüzde 3’ün üzerinde anlamına gelirken, gelişmekte olan ülkeler için yüzde 5’in üstü yüksek enflasyon olarak değerlendiriliyor.
Çift haneli enflasyon yani yüzde 10 ve üzeri, hem gelişmiş ülkeler hem de gelişmekte olan ülkeler için çok yüksek enflasyonun göstergesidir. Çok yüksek enflasyonun üst sınırı bazı ekonomistlere göre yüzde 200, bazı ekonomistlere göre ise yüzde 500’de bitiyor ve bu sonun ardından hiperenflasyon başlıyor. Günümüzde daha kabul gören sınır yüzde 200’dür. Yılbaşında 100 TL’ye satılan bir malın fiyatı yıl sonunda 350 TL oluyorsa enflasyon yüzde 250’ye ulaşmış demektir, yani hiperenflasyondur.
Çok yüksek enflasyona negatif reel faiz eşlik ediyorsa insanlar ellerindeki paranın değerini kaybetmemesi için harcamalarını artırırlar. Herkes elindeki para miktarına uygun mal stoklamaya başlar. Çok parası olanlar ikinci, üçüncü ev alabilir ya da birkaç yıllık arabasını yenisiyle değiştirebilir; değerli saatler ve kalemler satın almak; Pahalı restoranlarda pahalı yemekler yemeye eğilimlidirler.
Bazıları paralarının değer kaybetmesini önlemek için düşük faizlerin yarattığı talep artışı sonucu değeri artmaya başlayan hisse senetlerine yönelirken, bazıları da döviz ya da altın alımına yöneliyor. müdürü koruyun. Parası az olanlar beyaz eşyalarını yenileme, daha mütevazı restoranlarda yemek yeme, ihtiyacından fazla tüketim malzemesi satın alma ve bunları evlerinde stoklama eğiliminde oluyor. Paranın satın alma gücünün hızla azalmasını önlemek amacıyla sergilenen bu talep artışı, bu artışı karşılayabilecek arz artışının hızlı bir şekilde sağlanamaması nedeniyle mal fiyatlarının daha da artmasına neden olmaktadır. Böylece bir kısır döngüye girilir: Fiyatlar arttıkça talep artar, talep arttıkça fiyatlar da artar ve ekonomi hızla hiperenflasyona sürüklenir (enflasyon – istifçilik eğilimi – talep artışı – enflasyon kısır döngüsü).
Hiperenflasyon ilerledikçe satıcıların davranışları da değişiyor. Fiyatlar her ay yüzde 10 artıyorsa satıcı malı tezgahın altına çekerek artışın gerçekleşmesini bekliyor. Veya bu yola başvurmadan malı normal fiyatının üzerinde bir fiyata satmaya başlar. Böylece ekonomide karaborsa dönemi başlıyor.
Geçmişte hiperenflasyonun en bilinen örneği Almanya’da Weimar Cumhuriyeti döneminde (1918 – 1933) yaşanmıştır. Almanya, Birinci Dünya Savaşı’nın büyük maliyetlerini para basarak finanse etmeyi tercih etti. Bütün plan savaşı kazanmak ve mağlup devletlerden alınacak tazminatlarla ekonomiyi düzeltmekti. Ancak Almanya savaşı kaybetmiş ve Versailles Antlaşması ile galip devletlere büyük bir tazminat ödemeye mahkum edilmiştir. Hem savaş sırasında basılan paralar, hem de ödenen tazminatlar Almanya’yı hiperenflasyona sürükledi. 1922’de 1 ABD Doları 7.400 Alman Markı’na eşit oldu. İnsanlar eşya almak için çantalar dolusu para harcadılar. Fiyatlar o kadar hızlı değişiyordu ki, mal almak için oluşturulan kuyruğun başında, ortasında ve sonunda bulunan kişiler aynı malı farklı fiyatlardan almak zorunda kalıyordu. Böyle bir ortamda satıcılar malı satmamayı tercih ediyor. Çünkü sattığı maldan aldığı para, onu aynı malla değiştirmek için ödeyeceği paradan daha düşüktü. Satıcılar malları tezgahtan çekince fiyatlar daha da arttı.
Türkiye uzun yıllar yüksek enflasyonla yaşadı. 1980 ile 2000 ortası arasındaki ortalama enflasyon oranı yüzde 63’tü. Bu, hiperenflasyon olmasa da çok yüksek enflasyon anlamına geliyor. Sonraki 2001-2023 döneminde enflasyon yüzde 19’dur. Önceki döneme göre daha düşük gibi görünse de bu da çok yüksek enflasyon kategorisinde yer alıyor. Bu nedenle Türk toplumu yüksek enflasyonla yaşamaya alışkındır. Bu topraklarda bugüne kadar hiperenflasyonun yaşanmaması, siyasetçiler ve toplum üzerinde hiperenflasyona girmeden enflasyonun kontrol altında tutulabileceği, enflasyonun değil büyümenin önemli olacağı izlenimini yarattı. Ne yazık ki bu izlenim doğru değil. İşin daha sıkıntılı tarafı ise son yargı krizi gibi krizlerin insanların geleceğe dair beklentilerini sekteye uğratması ve stok yapma eğilimlerini artırmasıdır. Dolayısıyla bu eğilimin düzeltilmesi artık yalnızca faiz artırımıyla ya da büyümeden ödün verilmesiyle sağlanabilecek bir sonuç değil.”
