Bawer Ruken
Ev nivîs, danasîn, şîrove, vegotin ango hûn vê bi chi navî dinavinin hun bi lisana xwe ne. Lê belê divê were zanîn ku residence ne gotareke zanîstî û ne jî xebateke academy e. If îlehim jê re navek, pênaseyek ango destnîşankariyek hewce be ez dikarim wisa binavînim û pênase bikim: Residence hewila baltêdaneke piç e li ser romana Şador ve Dilawer Zeraq. Yanê li vir armanc û nêt konut, divê bi awayekî ciddi li ser vê berhemê deriyên niqaşî bên vekirin û xebatên dorfirehî li ser bên.
Flaubert di romanê de çi kir ango wî çi anî serê romana cîhane a kevneşoparez, klasik û geleneksel. Ka em hinekî bînin bîra xwe. Ji bo kesên ku Flaubert û sikestinên di diroka romana cîhane de pêk hatine dizanin basma ku bibe cihê dubarebûnê. Lê belê ji bo kesên nizanin an hinekî pê dizanin ango ji bira wan çûye ezê bikim ku bi çend hevokan binim bira wan. Sew rexnegirên romanê, rexnegirên dîroka romana cîhanê û teorîsyenên romanê bi kêmanî li ser destpêka roman ve çağdaş bir cîhanê navekî destnîşan: Flaubert. Gelo otu Flaubert? Wî çi kir ku bû benîştê devê rexnegir, dîrokzanên romana cîhane û teorsîyenên romanê mi? Falubert awayek ji awayan bi vegotina xwe a nûjen (anegorî sedsala 19min) û avakariya dînamîzma navxweyî a romanên xwe Şoreşeke ku dê bandorkariya wê heta sedsala me jî bidome di romanê de çê. Madame Bovaryê, bir trajedi serkarakterê Emmayê pist li roman, klasik şike.
Dilawer Zeraq, bi Şadora xwe, di nezera min de pêlikek ji pêlikên mezin a romannivîsiya xwe û a kurnciyê li pey xwe histiye. Avakariya di vegotina romanê de û bi heman awayî avakariya di dînamîzma navxweyî a romanê de wî xwe di ceribînekê re rakişandiye. Bi ya min bi awayekî serketî ji bin vi bari derketiye. Gelo çi cudabûna Şador ji romanên wî ên din heye? Ez rave biki. Di avakariya Shador de du hîmên sereke hene. Yek, xwendevan dikare romanê mîna romaneke ku li ser têkilîya evîneke trajik ava bûye bixwîne û têra xwe jixwe wê jê tehm û çêja wêjeya hilîne inşa ediyor. Didu, bi ya min nivîskar xwestiye dêhn û bala xwendevanên jîrû jêhatî bide wir û ji me re bibêje; Tevî ku hûn romaneke trajîk a li ser têkiliyên abode ava bûye dixwînin jî, di hêla din de hun base ku çîrokjîyana karakteri Rizgan mina ceribîneke li ser Cureya Romanê ez li ber we radixînim. Di beşên Teşegirtinê de, em wextû kêliyên derbdarên ku şûnşopên trawmatîk di ruhû giyanê Rizgan de vekirine û em di beşên Ahengê de jî bandorkariya wan teşedanan, bi rêya gotûbêj û bizavên di navbera Rizgan û Besnayê de dixwînin. Analizin Beşên Ahenginde Yanê awayek ji away, veçirandin an şîroveyên li ser wan wextû kêliyên derbdarên trawmatîkên ku di soul û vebûne bi şêwazeke piskiyatrane dixwîn in Rizgan. Eğer em serkaraktera Besnayê mîna terapîsteke psikiyatrik bihesibî’nin tabanı ku di awira’yı önceden konut tespîteke li cihû head duyabiliyorsa. Lê belê bi herikîna romanê re em tam bi berevajîbûna ve re rûbirûyî senin tekin.
Di tefahiya romanê de em awayek ji awayan wext û kêliyên derbdar, sikestî û birîndarên ji çîrokjiyana trajîk a desthilata mêrane a Rizgan dixwînin. Di zarokatiyê desthilata destê bavê a li serê dêya Rizgan û li serê xwişka Rizgan a ku pir dixwaze bixwîne û bav nahêle. Tevî ku bavê Rizgan jina mamoste, mamosteya Rizgan a dibistanê wekî jineke dinyadîtî û xwedankultur sole (Dawiya dawîn ew ji candeke serdest e.) û wê wekî mînaka dinyadîtîbûné diça de êra diahe. Bûyera ku wexta Rizgan ji hêla mêrekî ve li daşirê tê asêkirin û ew mêrê ku dixwaze mêraniya xwe li ser Rizganê zarok biceribîne.
Mînakdana ji çîroka Zembîlfiroş, tefî ku Xatûna Mîr, bi wêrekî Zembîlfiroş vedixwîne dîwanê û pê re diaxive jî, di maine de wê gavê ne Mîr li wir e û ne jî Xatûn adikare de dî xatûn de jireta de dî Xatûn a dicara de dî xatûn bir dicare de dî Xatûn a dicare de dî Xatûn a dicare de dî xatûn Eat a dinû kelam Xatûn bi Mîr ve girêdayî. Yanê bi destilata din û mehrê to Xatûn bindesta nerîtîyê. Bûyera ku li bazara Fraqînê a di navbera hêkfiroş û hêkkirox de ji ber gengaseyê dedikeve. Dikevin qirika hev û heta ew li hev didin, lê belê gava polîs deri ew di xwe de bêdeng sole û seri li ber desthilata nêrîtiya heza dewletê xwar. Nîqaş û minaqeşeya çepgir, şoreşger an jî polîtîkavanên tûj ên li nava daristanê, gava ew niqaşên girîng di navbera xwe de pêk tînin, em bi devekî mêrane ê wejin pizaye kuwait nêrtîyê rave dike re rûbirûyî sole, desthilata devê mêrane a çepgir, şoreşger û politîkavan .
Her derblên, şiestinî û birîndariya ku di dîrêjahiya jiyana Rizgan de lê qewimîne û rûdane, wî dawiya dawîn be bi darbeya jêneger ve didehfînin. Ma ne derblêdan, sikestini û birîndariya ku di dirêjahiya jiyana Emmayê de lê qewimîbû jî ew be bi heman trajedisi ve dehf dabû: Xwekuştin. Desthilata nerîta cevkê a mêrane û dorlimirovtengkar a ku her timî wî/wê ber bi nava qalikê xwe ve didehfîne, dawiya dawîn ji bilî trajedi tişteki din jê re nahêle. Di vir de wextû kêlîya dawîn a ku tefahîya romanê dike girêk û pirsekê pê ve dike û wê pirsgirêkê li nava çavê xwendevanan dixe wisa dedikeve peşberî me. Rojekê li ber peravê, Rizgan û Besna li Serkanê ku evîndarê Besnayê ê berê ye rast vol. Serkan bi hawiyekî desthilata mêrane ji paşstûyê Besnayê ve wê mat dike û bi vê yekê ji Serkan and ye ku dixwaze peyama nêrtîya xwe bigihîne Rizgan. Lê belê Rizganê ku bi dirêjahiya salan ve deshilata mêraniya nava xwe kustiye û vê bûyer bi bişirînekê sivik û centilmen girîngtêdanê derbas dike jî, Besnaya ku hîn nêrîna xwe a li Rizîêrîm ve hêrîmî ên din qebûl dike, neguhertiye nikare xwe ji vê desthilata nêrîtîya Serkan xelas bisiklet.
Besna, wê tengavbûyîna xwe her deva li hinda Rizgan ew çendî hisdike û dide hîskirin ku êdî wextek tê hew tehemûl dike û mijara Serkan careke din ji Rizgan re vedike. Rizgan’da her taban tişteki nabêje û wê bûyerê nake mijareke arîşedar. Di dawiyê de em pê dihesin ku ne Rizgan, lê Besnayê desthilata mêraniya ku her li serê wê bû û biawayekî pisîşîk û binhişî tefî ku li dijî desthilata mêrane tê xuyê jîê bû û biawayekî pisîşîk û binhişî tefî ku li dijî desthilata mê rane tê xuyê jîê mêrane mêrane tê xuyê jîê bû û bi awayekî pîşîk û binhişî by extension , derdikeve holê. Ne trajedi herî mezin jî mesken e, piraniya domdarî û parêzvaniya nerît û desthilata mêrane ji hêla kesên ku bi salan ve deri chewisandin tê kirin, beyefendisi ku haya wan jê hebe?
